Kotań - cerkiew

W 1763 roku Franciszek Ferdynand Lubomirski wydał dokument donacyjny, w którym przekazał teren pod budowę cerkwi. Cerkiew wzniesiona została w 1782 roku[2] jako filialna cerkiew greckokatolicka parafii w Krempnej. Pierwszy remont świątyni przeprowadzono w 1841 roku, następny pod koniec XIX wieku, a generalny w latach 1930-stych. Po wyludnieniu wsi po II wojnie światowej nieużytkowana i opuszczona cerkiew niszczała. Dopiero w latach 1962-63 doczekała się kapitalnego remontu. Cerkiew rozebrano, zakonserwowano i złożono z powrotem dokonując niezbędnych napraw i uzupełnień. Dach przykryto gontem. Ikonostas zabrano do Muzeum Ikon w Łańcucie. Remont w latach 2001-2004 polegał na naprawie wieży oraz poszycia nawy i sanktuarium. W 2010 roku ikonostas powrócił do świątyni, a w 2012 część wyposażenia.

Jest to budowla drewniana, konstrukcji zrębowej, orientowana, trójdzielna (babiniec, nawa, prezbiterium). Nad babińcem wysoka wieża konstrukcji ramowej o pochyłych ścianach, z izbicą na górze zwieńczoną pozorną latarnią. Wieża z zachatą. Nad nawą i prezbiterium łamany dach konstrukcji namiotowej z niewielkimi baniami i kutymi krzyżami.

Wewnątrz nad nawą i prezbiterium kopuły zrębowe, strop płaski w babińcu. Babiniec obiega chór muzyczny. Na zrębie kopuły nawy nad przejściem do prezbiterium 16 ikon dawnego ikonostasu z przełomu XVII i XVIII wieku. Z wyposażenia znajduje się: nastawa ołtarzowa z kopią XVII-wiecznej ikony Kosmy i Damiana, lichtarze ołtarzowe, feretron, dwie chorągwie i pojedyncze ikony.

W 1963 roku wokół cerkwi utworzono lapidarium z 22 zabytkowych kamiennych nagrobków i figur przydrożnych z Nieznajowej, Żydowskiego i Ciechani). Cerkiew otacza ogrodzenie z gontowym daszkiem i bramą z XIX wieku. Na terenie przycerkiewnym znajdują się kamienne nagrobki, których konserwację przeprowadzono w 2005 roku.

Regietów Niżny - cerkiew

Cerkiew pod wezwaniem św. Michała Archanioła w Regietowie – prawosławna cerkiew filialna. Należy do parafii Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Gładyszowie, w dekanacie Gorlice diecezji przemysko-gorlickiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Skwirtne

Dawna łemkowska cerkiew greckokatolicka, znajdująca się w Skwirtnem, wzniesiona w 1837. Po 1947 przejęta przez kościół rzymskokatolicki. Obecnie użytkowana jako kościół filialny parafii Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Uściu Gorlickim. Cerkiew wpisano na listę zabytków w 1991. Została włączona do małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej.

Łosie - cerkiew

Cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem Narodzenia NMP.

Cerkiew znajduje się w centrum wsi przy skrzyżowaniu, vis a vis cmentarza parafialnego i jest użytkowana zarówno przez grekokatolików jak i rzymskich katolików (już wkrótce rzymscy katolicy przeniosą się do nowo wybudowanego, murowanego kościoła po przeciwnej stronie drogi).

Cerkiew drewniana, zbudowana w 1810 roku z pieniędzy ówczesnego właściciela wsi Łosie, hrabiego Stanisława Siemieńskiego z Biecza. Przez następne lata rozbudowywana a w 1928 roku znacznie powiększona (powiększono nawę, dobudowano zakrystię a całość otynkowano). W latach 50-tych otynkowano ja ponownie lecz na szczęście w latach 80-tych tynki zbito i powrócono do jej pierwotnego wyglądu, czyli obitą gontami. Po 1947 roku użytkowana przez kościół rzymskokatolicki. Od 1968 roku służy również grekokatolikom kiedy to zaczęto coraz częściej odprawiać nabożeństwa w obrządku greckokatolickim. W latach 90-tych stała się własnością parafii greckokatolickiej ale użytkują ja wierni obu obrządków.

Jest to typowa cerkiew orientowana, trójdzielna (bardzo szeroka nawa, prezbiterium z zakrystią i babiniec). Wieża dostawiona o konstrukcji słupowo-ramowej ze ścianami pochyłymi (słupy obejmują babiniec). Wokół cerkwi zachata. Nad nawą i prezbiterium kopuły namiotowe, łamane zwieńczone baniami a hełm wieży baniasty z pozorną latarnią.

Wewnątrz cerkwi zachowana piękna, bogata polichromia polichromia z 1935 roku wykonana przez Mikołaja Galanka. Uwagę zwraca kompletny ikonostas, który powstał najprawdopodobniej na przełomie XVIII i XIX wieku. W nawie znajdują się dwa bogato zdobione, barokowe ołtarze boczne. Cerkiew otoczona jest kamiennym murem, krytym gontem, w którym umieszczona jest murowana brama- dzwonnica zwieńczona trzema kopułami. (z 1876 roku).

Bielanka

Cerkiew greckokatolicka p.w. Opieki Bogurodzicy z 1773 r. Remontowana w 1913 r. W 1947 r. pożar strawił część dachu. Restaurowana w latach 90 XX w. Od 1966 r. cerkiew prawosławna. Odprawiane również nabożeństwa w obrządku greckokatolickim i rzymskokatolickim. Drewniana cerkiew jednonawowa o konstrukcji zrębowej. Orientowana. Trójdzielna, typu północno – zachodnio łemkowskiego. Prezbiterium mniejsze od nawy, zamknięte prostokątnie z boczną zakrystią. Wieża konstrukcji słupowo – ramowej z izbicą, o ścianach pochyłych ku górze. Zwieńczona blaszanym hełmem kopulastym ze ślepą latarnią i kopułką. Dach nad nawą namiotowy. Dachy kryte gontem. Zwieńczone blaszanymi hełmami kopulastymi ze ślepymi latarniami i kopułkami. Polichromia figuralno – ornamentalna malowana na płótnie z 1913 r. autorstwa Ibaszkowa. Odnowiona i przemalowana w latach 1993 – 94. Ikonostas z 1783 r. Ołtarz główny i boczny ołtarzyk barokowy. Ogrodzenie drewniane z daszkiem gontowym i bramką.

Ropica Górna

Cerkiew filialna greckokatolicka pw. Św. Michała Archanioła z pocz. XlX w., obecnie kościół rzymskokatolicki; trójdzielna, konstrukcji zrębowej, pokryta gontem; cenne wyposażenie cerkiewne z XVIII-XIX w. Wzniesiona w typie zachodniołemkowskiego budownictwa cerkiewnego. Wieża o pochyłych ścianach, z pozorna izbicą wzniesiona w konstrukcji słupowo-ramowej. Nakrywa ją hełm namiotowy zwieńczony cebulasto, z pozorną latarnią i kopułką. Wnętrze kościoła nakrywają stropy płaskie. Nad nawą nadwieszony chór muzyczny o wklęsło- wypukłym parapecie. Ściany i stropy ozdobione polichromią o motywach ornamentalnych i figuralnych, z przełomu XIX i XX w. Wyposażenie:- kompletny, rokokowy ikonostas i ikony z XVIII w.- późnobarokowe ołtarze boczne z ikonami: Matki Boskiej z Dzieciątkiem z końca XIX w. i św. Mikołaja z XVIII w.; oraz obrazami z XVII w., XVIII i XIX w.

Męcina Wielka - okolice Gorlic - cerkiew

Cerkiew pw. śś. Kosmy i Damiana zbudowana została w 1807r., przebudowana w 1930r.- trójdzielna, konstrukcji zrębowej, z wieżą konstrukcji słupowej. Prezbiterium zamknięte trójbocznie. Wewnątrz dobrze zachowany ikonostas oraz dwa ołtarze w konwencji barokowej z XIXw. Wieża słupowo-ramowa, o ścianach pochyłych. Nad nawą i prezbiterium spłaszczone kopuły, z cebulowo zakończonymi zwieńczeniami. Hełm baniasty. Obecnie kościół rzymsko-katolicki.

Czyrna - cerkiew

GPS: N49 28.959 E21 01.268 

Cerkiew położona przy drodze, na górce.

Cerkiew św. Paraskewy Męczennicy w Czyrnej- zbudowana w 1893 według projektu austriackiego architekta Delavo, z pochodzenia Francuza, o czym informuje tablica pamiątkowa wewnątrz cerkwi. W budowie uczestniczyła cała wieś pod przewodnictwem parocha Antoniego Konstantynowicza. Odnawiana i przebudowana w 1933 r.

Cerkiew łemkowska, typ epigonalny, orientowana, drewniana, konstrukcji zrębowej. Trójdzielna: wydłużone prezbiterium zamknięte trójbocznie, szeroka nawa, sprawiająca wrażenie transeptu i prostokątny babiniec. Nawa i wsch. część babińca optycznie tej samej wysokości co prezbiterium. Przy prezbiterium od pn. zakrystia. Ściany szalowane pionowym deskowaniem, dachy kryte blachą. Wieża konstrukcji słupowo-ramowej, lekko pochyła, ze słupami wbudowanymi w zachodnią część wydłużonego babińca, z pseudoizbicą i gzymsem zegarowym bez zegarów.

W bocznych ścianach nawy duże, potrójne okna. Nad oknami ozdobne, zadaszone półkola z okrągłymi okienkami, nawiązujące do gzymsu zegarowego na wieży. Nad nawą spłaszczona kopuła z pseudolatarnią i cebulastym hełmem. Nad wieżą hełm z cebulastą kopułą i latarnią. Nad wschodnią częścią babińca dach dwuspadowy. Nad prezbiterium dach kalenicowy z małą latarnią pozorną. Hełmy nad nawą i wieżą zwieńczone żelaznymi krzyżami.

Nad nawą sklepienie kolebkowe (beczkowe). Ikonostas z XX w., wykonany prawdopodobnie podczas  remontu ok. 1933 r. umieszczony jest w prezbiterium i dzieli je na dwie części. Za ikonostasem ołtarzyk M.B. z Dzieciątkiem. Obok na ścianie ikona rokokowa św. Paraskewy z II poł. XVIII w. Ubrana dostatnio święta trzyma w rękach szablę i palmę męczeństwa. Ikonę znalazł na strychu plebanii ks. Mieczysław Czekaj. Mogła być ufundowana przez konfederatów barskich i namalowana na podobieństwo św. Barbary. W północno-wschodnim narożniku nawy ołtarz barokowy z obrazem Złożenia do Grobu z II poł. XVII w. Obok ołtarza ikona Opieki Bogurodzicy z pocz. XVIII w.; na jej ramie przymocowana korona, jedna z dwóch, jakie przytrzymywano nad głowami nowożeńców podczas  zaślubin. Najstarsza ikona, XVII- wieczna Ostatnia Wieczerza w owalnej ramie, pochodząca z poprzedniej cerkwi przechowywana jest w zakrystii.

Przy cerkwi kamienna dzwonnica parawanowa z przełomu XIX i XX. W pobliżu cerkwi znajduje się plebania i spichlerz z XIX w. Ok. 200 m. Na północ od cerkwi dawny cmentarz, na którym zachowało się kilka kamiennych nagrobków. Od 1951 r. budynek służy jako kościół rzymskokatatolicki pw. Niepokalanego Serca NMP.

Banica koło Izb

GPS: N49 28.065 E21 02.959 

Cerkiew położona przy drodze, w centrum wsi.

Cerkiew greckokatolicka pw. Świętych Kosmy i Damiana z XVIII w. (od 1947 r. kościół rzymskokatolicki) w typie zachodniołemkowskiego budownictwa cerkiewnego. W 1898 r. świątynię znacznie przekształcono.

Libusza - kościół (spłonął)

Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny pierwotnie z XVI w.; spłonął w 1986 r,  jednonawowy, konstrukcji zrębowej. Świątynia spłonęła na skutek podpalenia krótko po przeprowadzeniu ostatniej kompleksowej konserwacji architektury i wnętrza budowli. Z pożaru ocalała zakrystia, nadpalone ściany (zachowując pełen obwód zrębowej całości) i krzyż ludowy umieszczony na zewnątrz ściany prezbiterium. Spłonęła wieża kościoła i cenne wyposażenie świątyni m.in. późnogotycki tryptyk wykonany ok. 1520-1530 r. przez Mistrza z Wójtowej W 1988 r. podjęta została decyzja o rekonstrukcji kościoła, do której przystąpiono dopiero w 1996 r. 

Z wielką starannością i z zachowaniem wszelkich szczegółów konstrukcyjnych odbudowana została wieża. Jest identyczna jak spalona- konstrukcji słupowo-ramowej nakryta ośmiobocznym hełmem ostrosłupowym. Aktualnie prace budowlane przy odbudowie kościoła są  kontynuowane.

Aktualizacja: Spłonął ponownie po 30 latach w nocy z 1 na 2 lutego 2016 roku.Z ewidencji zabytków wykreślony został w marcu 2019 roku. W tym samym czasie rozpoczęło się sprzątanie pogorzeliska

Kamianna

GPS: N49 31.490 E20 56.094 

W centrum drewniany kościół, dawna cerkiew prawosławna pw. św. Paraskewy z 1930 r. Dawna drewniana cerkiew greko-katolicka z 1805 r. pod tym samym wezwaniem została w 1949 r. przeniesiona do Bukowca na Pogórzu Rożnowskim gdzie po znacznej przebudowie służy jako kościół rzymsko-katolicki.

Czarna - w Beskidzie Niskim

GPS: N49 31.410 E21 04.596  

Cerkiew w Czarnej wzniesiona została w 1764 r., w 1. poł. XIX w. uległa przekształceniu, m.in. znacznie wydłużono prezbiterium. Obecnie użytkowana jest jako kościół rzymskokatolicki. Ściany nawy, prezbiterium i pochyłej wieży pobite są gontem. Nad nawą wznosi się dach namiotowy, nad prezbiterium wielopołaciowy. Dachy, podobnie jak wieńczące je baniaste hełmy z pozornymi latarniami, pokryte są blachą. Wnętrze świątyni nakryte jest płaskimi stropami oraz namiotowymi kopułami. Dekoruje je polichromia z 1. poł. XIX w. Najcenniejszymi elementami wyposażenia są kompletny barokowy ikonostas z XVIII w oraz również barokowy ołtarz z ikoną Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Warto również zwrócić na ozdobiony kolumienkami portal wiodący z prezbiterium do zakrystii. Świątynia otoczona jest urokliwym kamiennym murkiem.

Na szlaku znajdują się dwie miejscowości o tej samej nazwie. Jedna obok Śnietnicy (tu opisywana), druga w Bieszczadach. Między Banicą k/Izb, a Piorunką znajduje się miejscowość Czyrna. łatwo je pomylić, gdyż we wszystkich trzech znajdują się zabytkowe cerkwie (a w dwóch pierwszych, nawet pod tym samym wezwaniem.)

Śnietnica - cerkiew

GPS: N49 30.590 E21 03.169

Cerkiew greckokatolicka pw. Św. Demetriusza (ob. kościół rzymskokatolicki) zbudowana w latach 1755-1758 w typie zachodniołemkowskiego budownictwa cerkiewnego. Cerkiew orientowana, drewniana, konstrukcji zrębowej, oszalowana, z izbicową wieżą o pochyłych ścianach, konstrukcji słupowej. 

Nawa w kształcie prostokąta, prezbiterium zamknięte ścianą prostą, przy nim zakrystia. Do wieży dobudowana niewielka kruchta. Dachy nad nawą i prezbiterium kalenicowe, trójpołaciowe. Dach nad nawą łamany uskokowo. W zwieńczeniu wieży i dachów trzy makowice z pozornymi latarniami, makowiczkami i krzyżami. Nad prezbiterium i nawą kopuły namiotowe i częściowo strop z fasetą. Wyposażenie: ikonostas z XVIII w. z kompletnym zestawem ikon, ołtarze z XVIII w., jeden z ikonami Ofiarowanie Najświętszej Marii Panny w Świątyni i Zdjęcie z Krzyża, drugi z ikoną Ukrzyżowanie oraz barokowe obrazy z XVIII w.

Hańczowa

Cerkiew parafialna greckokatolicka pw. Opieki Bogarodzicy z XlX w., obecnie cerkiew prawosławna; trójdzielna, konstrukcji zrębowej, pokryta gontem; we wnętrzu kompletne wyposażenie cerkiewne z XVIII-XIX w. w tym ikonostas z XIX w. 

Jedna z najlepiej zachowanych cerkwi łemkowskich. Wieża zbudowana jest w konstrukcji słupowo-ramowej, ma pochyłe ściany i izbicę, z namalowanymi tarczami zegarowymi. Dach nad nawą cerkwi jest namiotowy, a nad częścią prezbiterium dwuspadowy, przechodzący w namiotowy, wielopołaciowy, łamany uskokowo. Dachy zwieńczone są  baniastymi wieżyczkami ze ślepymi latarniami. Hełm wieży jest podobnego kształtu. Wnętrze świątyni nakryte jest stropami, dekorowanymi polichromią o motywach architektonicznych, ornamentalnych i figuralnych. Cerkiew otoczona jest zrekonstruowanym drewnianym ogrodzeniem, w którym znajdują się bramki z 1811 i 1871r.

Uście Gorlickie

Cerkiew parafialna greckokatolicka pw. Św. Parascewy z 1786r., obecnie kościół rzymskokatolicki; trójdzielna, konstrukcji zrębowej, pobita gontem i pokryta blachą; wyposażenie z XVIII-XIX w. 

Wzniesiona w typie zachodniołemkowskiego budownictwa cerkiewnego. Wieża z nadwieszoną izbicą wzniesiona w konstrukcji słupowo-ramowej. Zwieńczona baniastym hełmem ze ślepą latarnią. Nawa i prezbiterium nakryte oddzielnymi dachami namiotowymi łamanymi potrójnie i podwójnie. Dachy zwieńczone są  podobnymi wieżyczkami jak hełm wieżowy. Zwieńczenie portalu babińca ma kształt łuku trójlistnego. Nawę i prezbiterium nakrywają pozorne sklepienia kopulaste, a babiniec strop z fasetami. Figuralno-ornamentalna polichromia z 1938 r. Wyposażenie kościoła:- późnobarokowy ikonostas z ikonami- ołtarz główny Prezbiterium do nowej liturgii przystosowane w latach 60. XX w. według projektu Witolda Popławskiego.

Kunkowa

Cerkiew filialna greckokatolicka pw. Św. Łukasza Apostoła z XlX w., obecnie cerkiew prawosławna; trójdzielna, konstrukcji zrębowej, pobita gontem i pokryta blachą; oryginalne wyposażenie cerkiewne z XVIII-XIX w. 

Wzniesiona w typie zachodniołemkowskiego budownictwa cerkiewnego. Wieża w konstrukcji słupowo-ramowej ma pochyłe ściany i nadwieszoną izbicę. Nawa nakryta jest dachem namiotowym, a prezbiterium dachem wielopołaciowym. Dolne części połaci dachowych złamane są  uskokami. Dachy zwieńczone baniastymi wieżyczkami ze ślepymi latarniami. Hełm wieży podobnego kształtu. Latarnie zwieńczone żelaznymi, ozdobnymi, kutymi krzyżami. Wnętrza nawy i prezbiterium nakryte stropami płaskimi. Babiniec nakrywa sklepienie czteropolowe.

Nowica

Cerkiew pochodzi prawdopodobnie z lat 1842-43. Posiada konstrukcję zrębową, trójdzielną, typu zachodnio-łemkowskiego z okresu schyłkowego. Ściany cerkwi pokryte gontem, dachy oraz wieńczące je wieżyczki z pozornymi latarniami pokryte są  blachą. Wieża o pochyłych ścianach, z pozorną izbicą, posiada konstrukcję słupowo-ramową. Wnętrze ozdobione jest polichromią z 1927 r. Między nawą a prezbiterium kompletny ikonostas z końca XVIII w. Pośrodku prezbiterium ołtarz główny z XVIII w., w nawie późnobarokowy ołtarz boczny z 2. pot. XVIII wieku z ikonami Matki Bożej z Dzieciąt­kiem i św. Jana Chrzciciela

Bartne - cerkiew prawosławna

Cerkiew prawosławna pw. Świętych Kosmy i Damiana w Bartnem zbudowana w latach 1928-1930 w tradycji wschodniołemkowskiego budownictwa cerkiewnego. 

Świątynia orientowana, drewniana, konstrukcji zrębowej, oszalowana, pokryta blachą. Dachy wielopołaciowe, z kalenicami przeprutymi ośmiobocznymi wieżyczkami nakrytymi baniami ze ślepymi latarniami, zwieńczonymi makowiczkami z krzyżami. Świątynia jednonawowa, z zamkniętym trójbocznie prezbiterium i prostokątnym babińcem. Bezwieżowa. Wnętrze nakrywają stropy płaskie. Wyposażenie skromne m.in. ikonostas złożony ze współczesnych ikon (z dawnego zachowały się tylko carskie wrota), kilka ikon pochodzących z nieistniejącej cerkwi greckokatolickiej w Świerzowej Ruskiej.

Stan cerkwi w 2008

Bartne - cerkiew-muzeum

Cerkiew parafialna greckokatolicka pw. Świętych Kosmy i Damiana z 1842 r., obecnie Filia Muzeum Budownictwa Ludowego w Szymbarku; konstrukcji zrębowej, pokryta gontem; wnętrze: zbiory łemkowskiej sztuki cerkiewnej i ludowej Ściany budowli pokryte są wielobarwną dekoracją malarską. 

Dachy nad nawą i prezbiterium są  namiotowe, łamane, ze zwieńczeniami w formie pozornych wieżyczek z latarniami. Nad częścią babińca dach jest dwuspadowy. Cerkiew trójdzielna. Składa się z części kapłańskiej, nawy i babińca. We wnętrzu m.in. kompletny ikonostas z XVIII w. i ołtarz boczny z 1797 r., XVIII- wieczne ikony: Matka Boska z Dzieciątkiem i Chrystus oraz obrazy pochodzące z cerkwi z okolicznych wsi. Wieża konstrukcji słupowo-ramowej zwieńczona jest kopulastym hełmem z pozorną latarnią. Ma pochyłe ściany i pozorną, oszalowaną izbicę. Cerkiew otoczona jest zrekonstruowanym drewnianym ogrodzeniem z bramkami.

Świątkowa Mała

 Cerkiew greckokatolicka św. Michała Archanioła w Świątkowej Małej (pow. jasielski) wzniesiona została w 1762 r. Zajęła miejsce kaplicy z XII w.

Obecnie jest kościołem rzymskokatolickim o architekturze typowej dla zachodniej Łemkowszczyzny.

Na przełomie XIX i XX wieku do świątyni dobudowano wieżę i wykonano remont.

Orientowana, czterodzielna cerkiew wybudowana została na podmurówce z kamienia łamanego. Konstrukcja zrębowa na jaskółczy ogon, oszalowana deskami w pionie, z gontowym fartuchem.

Wieża konstrukcji słupowej o ścianach zbieżnych. Sanktuarium i babiniec są węższe od nawy.

Cenne wyposażenie to m.in. ikonostas (1670 r.) i ikony (XVII-XIX w.).