Sławków - karczma

Niewątpliwie austeria sławkowska jest najpiękniejsza spośród zachowanych do dzisiejszych czasów. Jej usytuowanie i architektura dają najpełniejsze wyobrażenie o budownictwie i sztuce ciesielskiej w przedrozbiorowej Polsce. Budynek stanowi klasyczny przykład drewnianej staropolskiej karczmy. Został wzniesiony lub wyremontowany w 1781 roku, o czym świadczy data wyryta na stragarzu.

Posiada konstrukcję zrębową. Zbudowany został na planie litery "T". W części frontowej po lewej stronie przejazdowej sieni znajdują się izba szynku i kuchnia, a po prawej alkierz, komora i kantorek. Ta część budynku przykryta jest pobitym gontem dachem polskim łamanym, który, wsparty od Rynku na sześciu kamiennych filarach (wcześniej na drewnianych słupach), tworzy podcienie. W bramie frontowej zastosowano psy z wypustkami w kształcie wałków, na których wyrżnięto rozetki, ponadto górną część odrzwi ozdobiono kołkowaniem i nacinaniem elementów konstrukcyjnych. Część tylna- wozownia i stajnia- podzielona została wzdłuż na trzy części za pomocą profilowanych słupów z zaś trzałami. Do niej również wiedzie ozdobna brama wjazdowa. Całość przykrywa dwuspadowy dach. Obiekt ma powierzchnię 380 metrów kwadratowych. Historia karczmarstwa sławkowskiego jest starsza niż samo miasto. Już w kronice Jana Długosza odnajdujemy informację, iż w 1220 roku biskup krakowski Iwo Odrowąż uposażył klasztor Świętego Ducha w Prądniku pod Krakowem dochodami z karczem sławkowskich. Wiadomość ta jako pierwsza potwierdza nie tylko istnienie Sławkowa w początkach XIII wieku, ale również zaś wiadcza o prężnym ośrodku wymiany handlowej i funkcjonowaniu co najmniej dwóch tego typu obiektów. Jakkolwiek budynek Austerii w obecnym kształcie pochodzi z roku 1781, to jednak przyjąć należy za pewnik, że zabytek ten sięga czasów o wiele wcześniejszych i że w ciągu wieków był wielokrotnie przebudowywany. <br />

<br />Do 1939 roku Austeria nie tylko przyjmowała gości, ale też żyła życiem Sławkowian i mieszkańców okolicznych wiosek, którzy urządzali w niej chrzciny, wesela i stypy. W niedziele i święta izba karczemna rozbrzmiewała muzyką i hucznymi zabawami, była też miejscem spotkań lokalnych organizacji społeczno-politycznych. Po wojnie karczma pełniła przeróżne funkcje- od mieszkalnej do kulturalno-oświatową i muzealnej. W 2003 roku Austeria Miejska została wydzierżawiona prywatnej firmie ze Sławkowa, która przywróciła budynkowi jego dawną funkcję. Znów zaprasza w swe wiekowe progi wszystkich strudzonych podróżnych oraz tutejszych mieszkańców, proponując wyśmienite jadło i najprzedniejsze napitki w niepowtarzalnej atmosferze zabytkowych wnętrz.

Sucha Beskidzka - karczma Rzym

Karczma z 1717 r., drewniana, wzniesiona w konstrukcji zrębowej, częściowo podpiwniczona. Nakrywa ją czterospadowy dach gontowy. Od frontu znajdują się pięcioarkadowe podcienia. Pomiędzy sześć profilowanych słupów wpisane są  pary arkad, z których każdą oddzielono dekoracyjnym zwisem. Podcienia są  charakterystycznym elementem polskiej karczmy. 

Więcej zdjęć https://photos.app.goo.gl/EiUldEE03FsmUF2u2

Symetryczny obiekt wzniesiony został na planie wydłużonego prostokąta. Wnętrze miało układ krzyżowy. Usytuowana na osi wejścia szeroka sień przecinała się z korytarzem, po którego bokach znajdowały się pomieszczenia. Wnętrze karczmy nakrywają stropy belkowe. Zabytek został gruntownie odnowiony w latach 60. XX w. i zaadaptowany na gospodę regionalną- karczmę "Rzym". W takim charakterze użytkowany jest do dzisiaj. Ponoć tutaj pan Twardowski spotkał się z Borutą, co poskutkowało eksmisją na księżyc. Z klimatu starej karczmy niestety nie pozostało wiele.

Zawoja - karczma

Karczma z 1836 r., drewniana, w konstrukcji zrębowej, oszalowana. Przybudówki są  konstrukcji słupowo-ramowej. Budynek nakryty jest dachem półszczytowym pokrytym gontami i papą. Obiekt został zbudowany na planie prostokąta, jest symetryczny, dwudzielny, z sienią przechodnią. W końcu lat 40. XX w. z jednej strony sieni znajdowała się izba i piekarnia, a z drugiej duża sala sklepowa ze składzikiem i komorą. Wnętrze nakrywają stropy belkowe. Na jednej z belek wyryty jest napis dewocyjny oraz nazwisko fundatorki i data budowy karczmy. Charakterystycznym elementem budynku jest głęboki podcień wsparty na ośmiu profilowanych słupach z mieczami, założony na całej długości elewacji frontowej karczmy

Karczma stała naprzeciwko kościoła. Teraz jest w trakcie przenosin na nowe miejsce- skrzyżowanie dróg w tzw. Widełkach.

Jeleśnia - karczma z XVIII w.

U wejścia do charakterystycznego, drewnianego budynku w centrum Jeleśni widnieją słowa:

Coś ty chłopie łosoloł?
Cy ty ni mos rozumu?
Karcma stoi u drogi,
A ty idzies do dumu?

To „Stara Karczma” w Jeleśni, będąca jednym z wielu ongiś tego rodzaju obiektów we wsiach beskidzkich. Początki karczmy, która obecnie tak, jak dawniej pełni rolę obiektu gastronomicznego, datowane są bardzo ogólnie, na wiek XVI, XVII lub XVIII. Jest to jeden z zabytków znajdujących się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego.

Miejscowość Jeleśnia leży na pograniczu Beskidu Żywieckiego oraz Makowskiego, w południowo-wschodnim zakątku województwa śląskiego. Budynek karczmy pochodzi najprawdopodobniej z wieku XVIII, choć nie brak domysłów iż jest to budowla wcześniejsza, postawiona przez osadników Wołoskich. W każdym bądź razie na stropie widnieje data 1774 rok. Niegdyś karczmy stanowiły powszechny element wiejskiego krajobrazu. 

Około 70-80 procent wsi beskidzkich posiadało takie przybytki. Były one miejscem spotkań oraz konsumpcji i pełniły istotną rolę dla podróżnych, będąc etapowymi wozowniami i świadcząc usługi noclegowe. Do czasów dzisiejszych w rejonie żywiecczyzny zachowały się karczmy w Suchej Beskidzkiej (słynny „Rzym”) oraz właśnie w Jeleśni. 

Karczma stała przy popularnym miejscu targowym, leżącym na szlaku kupieckim, który łączył ziemię żywiecką ze znajdującą się po drugiej stronie Beskidu Żywieckiego krainą Orawa, należącą do Górnych Węgier. Legendy, które miały zapewne dodać miejscu prestiżu, mówią o przeniesieniu stropu do karczmy z krakowskich Sukiennic. Bywali tutaj beskidzcy zbójnicy - jak choćby sławny w tutejszych okolicach Proćpak. 

W wieku XIX miał miejsce generalny remont i rozbudowa karczmy. Z tych właśnie czasów pochodzi m.in. charakterystyczny ganek. Będąc w drugiej połowie XIX w. własnością arcyksięcia Habsburga, obiekt trafił ostatecznie w ręce rodziny Witków z Jeleśni. Karczma została uszkodzona w czasie II wojny przez pocisk artyleryjski, co spowodowało konieczność kolejnego remontu. Działająca obecnie w jeleśniańskiej karczmie restauracja reklamuje się m.in. potrawami gdzie indziej nieznanymi. Urządza się tu także imprezy z muzyką góralską w stylowej, regionalnej oprawie.

sad.slaskie.travel