Kacwin - zabudowa

Położenie: w centrum wsi. 

(Aktualnie poza szlakiem)

 Wieś założona w XIV w., zachowany częściowo średniowieczny układ przestrzenny wsi. W Kacwinie dominowała zabudowa szczytowa. Budynki mieszkalne, w konstrukcji zrębowej, na planach prostokątów, otoczone stodołami na obrzeżach wsi. Dachy półszczytowe gontowe. 
 

Adam Gryczyński w zagrodzie Marii Molitoris (ciotki Rejusiowej) w Kacwinie, 1993, fot. J. Kujawski. Ze zbiorów A. Gryczyńskiego ©

Dominantą krajobrazową jest gotycki, murowany kościół z początku XV w. pw. Wszystkich Świętych, wzniesiony w centrum na nieregularnym placu. 
Charakterystycznymi obiektami Kacwina były spichlerze zwane sypańcami. 
Budowane w konstrukcji zrębowej z okrąglaków. Innym zabytkiem w zabudowie Kacwina był zespół młyna i tartaku, złożony z układu hydrotechnicznego, tartaku i młyna, budynku mieszkalnego i obiektów gospodarczych, istniejący prawdopodobnie już od XIV w. W obecnym kształcie istnieje od 2. poł. XIX w.

Czytaj również:

• https://dnidziedzictwa.pl/newsy/koci-zakatek-na-spiszu/

Trybsz - niewielki kościół św. Elżbiety

GPS: N49.40829 E20.13850 

Kościół położony jest przy drodze głównej, na cmentarzu.

Kościół św. Elżbiety w Trybszu powstał zapewne w 1567 r. Jest to budowla wzniesiona w konstrukcji zrębowej, ściany pokryte są gontem i wzmocnione lisicami. Podczas prac remontowych w 1924 r. rozebrano izbicową wieżę i zakrystię. Wewnątrz na ścianach i stropach znajduje się późnobarokowa polichromia z 1647 r. przedstawiająca wyobrażenia świętych. Na uwagę zasługuje scena Wniebowzięcia i Koronacji Matki Boskiej na stropie prezbiterium, namalowana na tle Panoramy Tatr. Z dawnego wyposażenie zachowało się niewiele zabytków, większość została przeniesiona do nowego, murowanego kościoła parafialnego.

Więcej zdjęć:  https://photos.app.goo.gl/rwb4QhSh12BR3uBL8

Oficjalne źródło:
jednonawowy, konstrukcji zrębowej, pobity i pokryty gontami; cenna polichromia z 1647 r. Budowla nakryta dachem siodłowym opartym na storczykowej więźbie gotyckiej. W dachu okrągła sygnaturka zwieńczona kopulastym hełmem. Najcenniejszym elementem wystroju jest bogata, barwna, późnobarokowa polichromia ścian i stropów z 1647 r. Tworzą ją przedstawienia nawiązujące do ikonograficznych wątków biblijnych i starotestamentowych oraz duże kompozycje figuralne na stropie, dla których tłem są widoki krajobrazów Tatr i Pienin. Z dawnego wyposażenia pozostały: mensa ołtarzowa z drewnianym tabernakulum, rokokowa ambona z XVIII w., barokowo-ludowe feretrony, drewniane świeczniki. Większość obiektów przeniesiona została do murowanej świątyni m.in. fragmenty tryptyku gotyckiego z ok. 1530 r. oraz barokowe ołtarze.

NIedzica - Zabudowa na Polanie Sosny

Zabudowa na Polanie Sosny w Niedzicy składa się z dworu i chaty spiskiej. Dwórmodrzewiowy z Grywałdu wybudowany został na przełomie XVIII i XIX w. Po przeniesieniuna Polanę Sosny odtworzona została oryginalna konstrukcja, wygląd ścian, stropów, dachu i elewacji bocznych. Wystrój wnętrz, zachowując autentyczne elementy z epoki, pozwala odczuć klimat XIX -wiecznego dworu polskiego. Chata Spiska z Łapsz Niżnych pochodzi z pocz. XX w., przeniesiona i zrekonstruowana na Polanie Sosny, zaadaptowana na hotel. Wewnątrz oryginalne elementy wyposażenia. W 2005 do zespołu dołączono regionalną chatę góralską stworzoną z połączenia starego młyna z Czarnego Dunajca i "Chaty z Kir".

Dębno Podhalańskie - UNESCO

Kościół parafialny św. Michała Archanioła w Dębnie Podhalańskim, zbudowany został w 1490 r., wieżę wzniesiono w 1601 r. Jego powstanie wiąże się z działalnością cystersów w Ludźmierzu, ale wiarygodna wzmianka pochodzi dopiero z 1335 r.  Od czasu budowy zachował on się wraz z wystrojem i wyposażeniem w niemal nie zmienionym stanie. Wieżę dostawiono w r. 1601 lub 1607.

[EN] The Church of the Archangel Michael (Debno) is first mentioned in 1335. The present building, the second on the site, dates from the late 15th century. This church has a unique example of medieval decorations. The ceiling and the interior walls are painted using stencils from the 15th and 16th centuries. The decoration contains more than 77 motifs: architectural recalling Gothic forms, animal, human and religious

Więcej zdjęć: https://goo.gl/photos/JdYAj1SXWqoxSRDA9

W serialu "Janosik" w kościele w Dębnie główny bohater brał ślub. Jednak widzom pokazano aż trzy kościoły – inny, kiedy młodzi do niego wchodzili, kościół w Dębnie – gdzie odbywała się cała ceremonia i jeszcze inny, gdy z niego wychodzili.

Atrakcją tego niezwykłego kościoła są  cymbałki zazwyczaj leżące w prezbiterium. są  bardzo stare - mogły powstać nawet w V wieku. Szczególny dźwięk tych cymbałków, określany mianem gamy perskiej (dłuższe płytki dają wyższe tony), został uzyskany przez wykonanie płytek ze specjalnego stopu i zakopanie ich w ziemi na pewien okres.

Ściany kościoła od wewnątrz zdobią unikatowe malowidła - polichromia z XV-XVI w., zawierająca motywy geometryczne i roślinne w układzie pasmowym. odnowiona w l. 1935-36, dobrze zachowany przykład malarstwa patronowego rozpowszechnionego w późnym gotyku. Malowidła wykonywano przy użyciu wyciętych w skórze szablonów, zdobią one nie tylko sufit i ściany, ale również sprzęty. Wśród 77 motywów są heraldyczny orzeł jagielloński oraz scena polowania na jelenie. 

Krucyfiks na belce tęczowej datowany jest na ok. 1380, piękny gotycki tryptyk w głównym ołtarzu - na pocz. w. XVI. W barokowych bocznych ołtarzach - predella z 1651 r. oraz figurki Madonny i "świętych dam" z ok. 1440. Cenna rzeźba patrona kościoła powstała ok. 1420. W r. 1949 przypadkowo odbito od sobót późnoromański obraz na desce lipowej z ok. 1280 roku, przedstawiający święte Katarzynę i Agnieszkę, najstarsze zachowane malowidło sztalugowe w Polsce (oryginał zdeponowany jest w Muzeum Metropolitarnym w  Krakowie, w kościółku wisi jego kopia). Rzeźby ludowe wykonał Józef Janos. Legendy przypisują budowę kościółka zbójnikom, którym miał się objawić jego patron na dębie. Najstarsze z otaczających drzew mogą sięgać w w. XVII w. i już w r. 1919 objęte zostały opieką prawną. W Dębnie tworzył znany rzeźbiarz ludowy Józef Janos. Pracował on zestawem prymitywnych narzędzi, a jego sztukę cechowały naturalizm i bryłowatość postaci. Pisał również wiersze.

Obiekt w 2003 r. został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO.

 Dębno

Starodawna wieś podhalańska położona na wys. 535 m na pn.­zach. przedpolu Pienin Spiskich, pomiędzy Dunajcem, Białką i Jeziorem Czorsztyńskim. Między domami sączy się leniwa Struga, zach. osiedle zwane jest Furmańcem. Ok. 700 mieszkańców. Dębno znajdzie się w cofce sztucznego zbiornika na Dunajcu, dla ochrony przed zalaniem wieś otoczono wałem ziemnym (zapora boczna). Nazwa pola i łąk Dambno występuje w wystawionym w r. 1254 potwierdzeniu nadania z r. 1234. Przywilej lokacyjny wydany został i w r. 1335 - zawiera on już wzmiankę o kościółku. Wieś stanowiła część samodzielnej włości szlacheckiej, która okresami przechodziła w ręce  starostów czorsztyńskich. W r. 1581 miała 6 kmieci, 8 zagrodników, 4 rzemieślników i sołtysa. W r. 1824 nabył ją - wraz z dobrami zakopiańskimi i białczańskimi - Emanuel Homolacs.